تعریف

آرتروپلاستی کامل زانو (Total Knee Arthroplasty) یا جایگزینی کل زانو (Total Knee Replacement) یک روش جراحی ارتوپدی است که در آن سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین میکنند. حداقل یک قطعه پلی اتیلن وجود دارد که بین استخوان های ران و ساق قرار می گیرد. در ۵۰٪ موارد نیز کشکک زانو جایگزین می شود. دلایل جایگزینی کشکک زانو، استخوان سازی، آسیب کشکک زانو یا شکستگی ایمپلنت است. هدف از بازسازی کشکک زانو بازگرداندن مکانیسم انقباض است. سطح کاهش دانسیته استخوان (پوکی) نوع پروتز کشکک زانو را تعیین می کند. هدف این عمل از بین بردن درد زانو و بازیابی دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو می باشد.

آناتومی بالینی مربوطه

زانو مفصلی لولا مانند است که غیر از حرکت باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخش به داخل و خارج نیز می باشد. مفصل زانو از کنارهم قرارگرفتن سه استخوان (قسمت انتهایی ران، قسمت بالایی ساق و استخوان کشکک) تشکیل شده است. سطح قسمت هایی که این سه استخوان با هم در تماس اند از غضروف پوشیده شده است و لغزندگی این سطح دلیل راحتی حرکت این سه استخوان روی یکدیگر است.

هر زانو دو منیسک دارد، یک منیسک خارجی و یک منیسک داخلی. آنها مانند بالشتکی در بین دو استخوان اصلی تشکیل دهنده مفصل زانو، یعنی بین استخوان ران و ساق قرار گرفته اند و وظیفه اصلی آنها جذب شوک های ضربه هایی است که به زانو وارد میشود. این سه استخوان و مفصل زانو به وسیله یک کپسول متشکل از رباط ‌ها احاطه می‌ شود و درون آن مایع مفصلی وجود دارد که تغذیه کننده بافتهای مفصل است و حرکت استخوان ها نسبت به هم را تسهیل میکند.

اپیدمیولوژی / علل

هنگامی که تمام محفظه زانو آسیب می بیند، ممکن است یک پروتز کامل زانو ضروری باشد. دلیل اصلی نیاز به پروتز کامل زانو، آرتروز است. آرتروز باعث می شود که غضروف مفصلی آسیب ببیند و دیگر قادر به جذب شوک نباشد. بسیاری از عوامل خطر خارجی وجود دارد که می تواند باعث آرتروز زانو شود. به عنوان مثال: اضافه وزن، آسیب قبلی زانو یا حذف جزئی منیسک،  روماتیسم مفصلی، شکستگی و عوامل مادرزادی. ممکن است برخی از عوامل ژنتیکی نیز در توسعه آرتروز نقش داشته باشند اما تحقیقات بیشتری لازم است. آرتروپلاستی کامل زانو بر روی زنان بیشتر انجام می شود و بروز آن با سن افزایش می یابد.

مشخصات / ارائه بالینی

درد، شکایت اصلی بیماران مبتلا به  ساییدگی یا آرتروز مفاصل زانو است. در ابتدا درد تنها بعد از استراحت احساس میشود. این مرحله «شروع درد» نامیده میشود. پس از گذشت چند دقیقه درد به آرامی از بین میرود. وقتی ساییدگی مفصل زانو افزایش می یابد، درد در دوره های استراحت نیز رخ می دهد و در شب می تواند خواب را تحت تأثیر قرار دهد. افراد مبتلا به آرتروز ممکن است از سفتی و خراشیدگی زانو نیز شکایت داشته باشند.  درد و سفتی شدید زانو ممکن است باعث محدودیت فعالیت های روزانه مانند راه رفتن، بالارفتن از پله ها، کاهش تحمل هنگام ورزش و کاهش سرعت راه رفتن شود و همچنین  خطر افتادن را افزایش دهد.

عوارض جانبی

سفتی شایع ترین شکایت پس از تعویض کامل مفصل زانو است که حدود ۶ تا ۷ درصد از بیماران تحت عمل جراحی را تحت تاثیر قرار می دهد. ۵۰درصد بیماران  دارای برخی محدودیت های حرکت هستند. علاوه بر سفتی، عوارض زیر می توانند بر عملکرد این عمل تاثیر بگذارند:

• خستگی یا شکستگی اجزای پروتز
• بی ثباتی یا جابجایی مفصل
• عفونت
• ناهماهنگی و شکستگی اجزاء
• آسیب عصبی
• شکستگی استخوان (داخل یا بعد از عمل)
• تورم و درد مفاصل
      
  عوارض فوق الذکر ممکن است نیاز به جراحی مجدد مفصل داشته باشد.

معاینه
ارزیابی ذهنی

ابتدا پزشک باید از بیمار در مورد مدت زمان درد و همچنین در مورد انتظارات بیمار از جراحی بپرسد.
پزشک یک معاینه کامل را انجام میدهد و سپس با توجه به میزان آسیب مفصل، دامنه حرکتی و سطح عملکرد مفصل زانو تعیین میکند که آیا بیمار نیاز به آرتروپلاستی کامل زانو دارد.

 درمان پزشکی

هدف روش جراحی دستیابی دوباره به حرکت بدون درد است، با قابلیت کامل مفصل، و ایجاد مجدد یک مفصل پایدار با طیف گسترده ای از حرکت.

آرتروپلاستی کل زانو زمانی به عنوان یک راه حل انتخاب می شود که بیمار دردهای جدی و محدودیت های عملکردی داشته باشد. جراحی تقریبا بین  ۶۰-۹۰ دقیقه طول می کشد و شامل قرار دادن یک پروتز سه بخشی است: بخشی برای استخوان فمور(ران)، بخشی برای استخوان تیبیا(درشت نی)، یک دیسک جذب شوک پلی اتیلن و گاهی یه جایگزین برای پاتلا( کشک زانو) .برای رسیدن به نتیجه مطلوب مناسب ترین اندازه و شکل پروتز بر اساس ویژگیهای بیمار انتخاب می شود.
گاهی اوقات در طی عمل جراحی از شریان بند استفاده می شود؛ شریان بند مقدار خونریزی را کنترل می کند و این اطمینان حاصل خواهد شد که خون کمتری از دست می رود.. با این حال، هنگامی که از شریان بند استفاده نمی شود، تورم و درد کمتری وجود خواهد داشت.

درمان فیزیوتراپی

پیش از عمل

فیزیوتراپ  می تواند قبل از عمل به بیمار آموزش های لازم را ارائه دهد تا بیمار با روش ها آشنا شود و پس از جراحی بلافاصله برای انجام یک سری تمرین مناسب آماده شود. همچنین مهم است که وضعیت عملکردی بیمار قبل از جراحی برای کمک به بهبودی سریعتر بعد از عمل  بهینه سازی شده باشد. تمرکز یک برنامه آموزشی قبل از عمل باید بر کنترل موضعی، تمرینات حرکتی  اندام تحتانی و تمرینات تقویتی برای هر دو اندام تحتانی باشد.

هر چه بیمار پیش از عمل در شرایط جسمی بهتری باشد، به همان نسبت نتایج بهتری (به ویژه در کوتاه مدت) به دست خواهد آمد. گاهی پزشک جراح قبل از انجام عمل جراحی چند جلسه فیزیوتراپی برای بیمار تجویز میکند تا با با انجام برخی تمرینات عضلات بیمار تقویت شود و آمادگی بیشتری برای انجام عمل جراحی پیدا کند.

بعد از عمل

فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو مهمترین اقدام درمانی در جهت راه اندازی، کاهش درد، افزایش شانس موفقیت عمل، افزایش قدرت، رفع ادم، بهبود توانایی حرکتی، جلوگیری از خشک شدن زانو و افزایش تعادل بیمار است. فیزیوتراپیست با بررسی دامنه حرکتی زانو و قدرت عضلات اطراف، از درمانهای اختصاصی استفاده میکند.

• الکتروتراپی نقش مهمی در کاهش درد و ورم و افزایش قدرت بیمار دارد. با استفاده از جریانهای مناسب قدرت از دست رفته بیمار بازیابی شده و زانو درد بیمار درمان میشود.

• درمانهای دستی از جمله موبیلیزاسیون زانو برای حفظ حرکت مناسب کشکک و جلوگیری از خشکی و سفتی حرکت آن بسیار ضروری است.

• برای ترمیم هر چه سریعتر میتوان از موج قدرتمند لیزر پرتوان هم استفاده کرد که علاوه بر کاهش درد و ورم به افزایش حرکات مفصلی بیمار و تسریع بازسازی بافتی کمک زیادی میکند.

• استفاده از دستگاه CPM برای افزایش دامنه حرکتی، بهبود گردش خون اندام تحتانی، جلوگیری از چسبندگی های بافتی و افزایش انعطاف پذیری اندام بسیار موثر است.

اهداف اصلی درمان های فیزیوتراپی پس از عمل جراحی به شرح زیر هستند:

•  کاهش درد و التهاب مفصل زانو
  •    عادی کردن دامنه حرکتی مفصل زانو
  •    تقویت عضلات مفصل شامل عضلات چهار سر ران و همسترینگ
  •    تقویت عضلات پایین تنه شامل ماهیچه های ساق پا، ران و باسن
  •    بهبود وضعیت قرارگیری کشکک زانو
  •    عادی کردن طول عضلات
  •    بهبود تحریک پذیری، چالاکی و توازن
  •    بهبود نحوه انجام فعالیت هایی مثل راه رفتن و بالا وپایین رفتن از پله
  •    به حداقل رساندن احتمال ایجاد آسیب دیدگی مجدد

روش های درمانی مورد استفاده در فیزیوتراپی هروی برای بیماران تعویض مفصل زانو شامل موارد زیر است:   

• الکترو تراپی (استفاده از جریانهای الکتریکی جهت کاهش درد و تقویت عضلات)
• استفاده از کمپرس سرد
• استفاده از CPM
• اجرای تکنیکهای دستی شامل ماساژ و موبیلیزاسیون
• انجام تمرینات تقویتی
• انجام تمرینات مختلف جهت به دست آوردن حداکثر دامنه حرکتی
• انجام تمرینات تعادلی
• استفاده از دوچرخه ثابت
• آموزش تمریناتی که بیمار در خانه باید انجام دهد
• آموزش شکل صحیح انجام دادن فعالیت های روزمره

فیزیوتراپی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو به بیماران کمک میکند تا بتوانند به بیشترین حد توانایی بالقوه خود دست پیدا کنند و البته در این راه انجام به موقع، منظم و صحیح جلسات فیزیوتراپی در کنار تلاش بیماران برای رسیدن به این نتیجه مطلوب بسیار ضروریست.

مقالات علمی فیزیوتراپی هروی

پیج اینستاگرام فیزیوتراپی هروی

کانال تلگرام فیزیوتراپی هروی