تمرین درمانی به تمرین‌های اختصاصی و برنامه‌ریزی شده‌ای گفته می‌شود که برای اصلاح مشکلات خاص انجام می‌گیرد و هدف از آن بازگرداندن یک بیمار آسیب‌دیده به حالت کاملاً عملکردی و بدون درد و نیز قادر ساختن فرد جهت ترمیم نواحی مصدوم در خانه می‌باشد. این تمرینات بخش مهمی از فیزیوتراپی بوده که  برای بیشتر ناتوانی‌های جسمی تجویز می‌شوند.

هدف تمرین درمانی چیست؟

هدف اول تمرینات ورزشی کمک به بدن جهت کاهش درد و التهاب می‌باشد. بعد از دستیابی به این هدف، برنامه‌ی ورزشی بر بدست آوردن مجدد دامنه‌ی حرکتی، بازیابی و حفظ نیرو، پایداری ، انعطاف‌پذیری، استقامت ، تعادل و بهبود جریان خون، توازن و آرامش تمرکز دارد. هدف نهایی برنامه‌ی ورزش‌درمانی عبارت است از:

• دستیابی به سطح بهینه‌ی حرکت بدون علائم در طی فعالیت‌های فیزیکی ساده و پیچیده
• بازیابی و بهبود عملکرد جسمی
• پیشگیری از عدم توانایی حرکت
• بهبود توانایی‌های عملکردی بیمار
• پیشگیری و کاهش اختلال و ناتوانی
• بهبود وضعیت سلامتی کلی، احساس شادابی و تناسب اندام

مراحل یک دوره تمرین درمانی

زمانی که دچار مصدومیت هستید، انجام تمرین‌هایی که بطور مشخص عضلات اطراف مفاصل آسیب‌دیده و مجاور آن را تقویت می‌کند، ضروری است. این تمرین‌ها نسبتاً آسان بوده و بعد از اینکه توسط فیزیوتراپیست آموزش داده شدند، می‌توانید آنها را با خیال راحت در خانه انجام دهید.

جهت تشخیص اینکه چه مواردی باید در برنامه‌ی تمرینی شما گنجانده شود، فیزیوتراپ موارد زیر را انجام می‌دهد:

انجام یک ارزیابی کامل از توانایی‌های فیزیکی شخص از طریق بررسی تاریخچه‌ی پزشکی و معاینه فیزیکی

سپس فیزیوتراپیست یک برنامه‌ی مناسب درمانی را تنظیم می‌نماید که شامل یک برنامه‌ی ورزشی پیش‌رونده‌ی آرام متناسب با نیازهای هر شخص، می‌باشد.

فیزیوتراپیست میزان پیشرفت را کنترل می‌نماید، در انجام برخی از حرکات ورزشی کمک می‌کند و بطور مداوم با بهبود بیمار برنامه را تغییر می‌دهد.

تمرین درمانی به درمان چه بیماری‌هایی کمک می‌کند؟

تحقیقات نشان داده‌اند که تعداد بسیاری  از بیماری‌ها متناسب با شدت آسیب و میزان همکاری بیمار، از طریق ورزش درمانی کوتاه یا بلند مدت بطور کامل قابل درمان هستند.

تمرین درمانی و مشکلات مربوط به کمر

یک برنامه‌ منظم از ورزش‌های کمر می‌تواند از درد در ناحیه پایین کمر پیشگیری کند و یا شدت و مدت بازگشت ناگهانی درد و مشکلات مربوط به دیسک و … را کاهش دهد. تمرین‌های تدریجی، کنترل شده و پیشرونده می‌تواند به مفاصل جهت حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری آنها کمک کند.

این تمرین‌ها همچنین سبب افزایش انتقال مواد مغذی شده که در نتیجه‌ی آن دیسک‌ها، عضلات، رباط‌ها و مفاصل سالم‌تر باقی می‌مانند.

تمرین درمانی و مشکلات مفصلی

تمرین  و ورزش درمانی غالباً پیش از درمان‌های دیگر برای اختلالات مختلف مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند. انجام تمرین‌های دامنه‌ی حرکتی بر روی مفاصل مختلف اغلب می‌تواند موجب بازیابی حرکت طبیعی و کاهش التهاب شوند.

تمرین درمانی می‌تواند موجب تسکین فشار بر روی مفاصل آسیب‌دیده‌ی شما شود. همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا انعطاف‌پذیری مفصل خود را حفظ کنید که این امر با افزایش سن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مشکلات مفصلی مربوط به مچ دست، شانه و زانو و  به راحتی با انجام برخی حرکات آسان در خانه قابل برطرف شدن است.

تمرین درمانی و آرتروز

سفتی، درد و تورم مرتبط با آرتروز در گردن، کمر و زانو می‌تواند به شدت دامنه‌ی حرکت مفاصل مربوطه را کاهش دهد. تمرین درمانی به عنوان بخشی از برنامه‌ی جامع درمانی آرتروز می‌تواند موجب بهبود قدرت عضله، حرکت مفصل، و وضعیت کلی فیزیکی بدن شود.

تمرین درمانی و شکستگی استخوان

بعد از شکستگی، ممکن است جهت اطمینان از اینکه در سریع‌ترین زمان ممکن به عملکرد بهینه بازگردید، تمرین درمانی توصیه شود. برای مثال اگر ساق یا مچ پا شکسته باشد، ممکن است پزشک محدودیت‌های خاص تحمل وزن را برای شما تجویز نماید.

تمرین درمانی و بیماری‌های سیستم عصبی

شواهد نشان می‌دهد  که تمرین‌های ایروبیک و مبتنی بر یادگیری می‌توانند در حفاظت از سیستم عصبی کمک کنند و اثرات عمیقی بر سیستم‌های مولکولی ویژه‌ی دخیل در تنظیمات عصبی در افراد سالمند و افرادی که بیماری‌های عصبی از جمله پارکینسون و سکته مغزی و… دارند، داشته باشد.

برنامه‌های توان‌بخشی شامل کار کردن با یک تیم جهت هدایت شما می‌باشد. این تیم معمولاً شامل فیزیوتراپیست‌ها وکاردرمانها است. تیم درمانی احتمالاً ترکیبی از تمرین‌های مختلف و سایر تکنیک‌ها را برای کمک به بازیابی عضلات شما توصیه می‌کند.

انواع روش‌های ورزش درمانی

ورزش درمانی‌ها بر اساس اهداف تمرینی به انواع بسیاری تقسیم‌بندی می‌شوند:

ورزش‌های دامنه‌ی حرکتی

هدف از این ورزش‌ها حفظ و افزایش دامنه‌ی حرکتی و تکنیک‌های حرکات مفصل و کشش بافت نرم می‌باشد. این تمرینات به شما کمک می‌کند تا بتوانید هر مفصل را به اندازه دامنه‌ی کامل حرکتی خود، حرکت دهید. سه نوع از ورزش‌های دامنه‌ی حرکتی وجود دارد: فعال، فعال کمکی و غیر فعال

دامنه‌ی حرکتی فعال: شامل حرکات اعمالی بر تنها یک مفصل توسط یک شخص یا دستگاه است.

دامنه‌ی حرکتی غیرفعال: نوعی از تمرینات هستند که توسط خود بیمار انجام می‌شوند.

دامنه‌ی حرکتی فعال کمکی: این حرکات بصورت تلاش به نسبت مساوی بر روی مفصل از طرف هر کدام از منابع می‌باشد (بیمار و تراپیست یا دستگاه)

ورزش‌های تقویتی عضلات یا عملکردی

این برنامه‌های جسمی مانند تمرینات مقاومتی و استقامتی موجب افزایش توان ،قدرت و استقامت عضله می‌شوند. این نوع تمرینات بطور کلی در سه نوع ایزومتریک ،ایزوتونیک و ایزوکینتیک وجود داشته و معمولاً با مقاومت سنگین و تکرار کمتر انجام می‌گیرند. نمونه‌هایی از آنها تمرین با توپ طبی، بلند کردن دمبل و دستگاه‌های سایبکس (Cybex) و بیودکس (Biodex) می‌باشد.

تمرینات تعادل و هماهنگی

این نوع تمرین بر حفظ مرکز ثقل فرد جهت بهبود وضعیت قرارگیری بدن و اصلاح وضعیت ناصحیح بدن تمرکز دارد.

تمرینات کششی یا انعطاف‌پذیری

این تمرینات از طریق حرکت یا کشش انجام می‌شود. تمرینات انعطاف‌پذیری می‌توانند در بهبود و حفظ دامنه‌ی حرکتی یک مفصل یا مجموعه‌ای از مفاصل کمک کنند.

این ورزش‌ها باید در حالت آرام و کنترل شده همراه با پیشرفت تدریجی جهت دامنه‌های حرکتی بیشتر انجام شوند. .پیلاتس، یوگا و تای‌چی تکنیک‌هایی هستند که می‌توان به منظور بهبود انعطاف‌پذیری مفصل استفاده کرد.

ورزش و تمرینات استقامتی

فعال شدن گروه‌های عضلانی بزرگ در طی یک دوره‌ی زمانی تحت عنوان تمرینات استقامتی طبقه‌بندی می‌شود. نمونه‌های آن عبارتند از: پیاده‌روی ، دویدن، دوچرخه‌سواری و….

پیشرفت

پیشرفت باید بخشی از یک برنامه‌ی درمانی باشد تا از تداوم نتایج اطمینان حاصل شود. با انجام تمرینات استقامتی، پیشرفت از طریق افزایش شدت یا مدت  آن می‌تواند رخ دهد.

چندین عامل در میزان بهینه‌ی پیشرفت نقش دارند از جمله:

• سطوح فعالیت فعلی
• شدت
• اهداف ورزش
• سن
• محدودیت‌های جسمی