پیچ خوردگی مچ پا آسیبی بسیار شایع است که در هر سنی ممکن است رخ دهد.این ضایعه معمولاً در حین ورزش اتفاق میافتد گرچه گاهی در حین راه رفتن روی زمین های ناهموار هم ایجاد میشود. پیچ خوردگی مچ پا زمانی رخ می دهد که لیگامان ها یا رباطهای قوی که مچ پا را محافظت می کنند، بیش از حد کشیده یا پاره شوند. بسته به میزان صدمه به رباط ها، پیچ خوردگی می تواند خفیف یا شدید باشد. اکثر پیچ خوردگی های مچ پا صدمات جزئی هستند که با درمان های خانگی نظیر استراحت و استفاده از کمپرس یخ بهبود می یابند. اما اگر مچ پای شما آنقدر متورم و دردناک است که نمی توانید روی آن راه بروید یا وزن خود را روی آن تحمل کنید باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
یک پیچ خوردگی شدید، در صورت عدم درمان و بازتوانی مناسب می تواند باعث ضعیف شدن مچ پای شما شود و شما را در معرض صدمه مجدد قرار دهد. پیچ خوردگی های مکرر مچ پا می تواند منجر به مشکلات دراز مدت نظیر درد مزمن مچ پا ، آرتروز مچ پا و ناپایداری مداوم شود.
شرح
پیچ خوردگی مچ پا عارضه ای است که در آن بافت نرم و رباطهای مچ پا دچار آسیب دیدگی و پارگی میشوند. در این وضعیت، رباطی که بیش از همه تحت تاثیر قرار می‌گیرد رباط تالوفیبولار است که در واقع متشکل از سه باند است و استخوان نازک نی و تالوس و پاشنه در مچ پا را به هم متصل میکند. رباط، باند قدرتمندی از جنس بافت همبند است که استخوان ها را به یکدیگر متصل میکند و آنها را محکم در کنار یکدیگر نگه میدارد. باند قدامی رباط تالوفیبولار بیشتر از هر رباطی در مچ پا آسیب میبیند.
به طور کلی این رباط از چرخش شدید پا و مچ پا به داخل جلوگیری میکند. وقتی مچ پا به شدت به داخل میپیچد به طوری که نیرویی بیش از تحمل رباط به آن وارد شود رباط دچار پارگی میشود. به این وضعیت پیچ خوردگی مچ پا گفته میشود و شدت آن میتواند در حد پارگی جزئی و خفیفی که منجر به درد اندک میشود تا پارگی کامل که منجر به درد مچ پا و ناتوانی قابل توجه میشود باشد.
علل
مفصل مچ پا ممکن است در حین بسیاری از فعالیت ها به صورت ناگهانی دچار پیچ خوردگی شود مانند:
- راه رفتن بر روی سطوح ناهموار
- افتادن
- شرکت در ورزشهایی که نیازمند تغییر جهت های مکرر یا غلطیدن و پیچیدن باشند مثل بسکتبال، تنیس، فوتبال و …
علائم
علائم شایع و رایج پیچ خوردگی مچ پا عبارتند از:
- درد در یک طرف یا دو طرف مچ پا
- تورم در سرتاسر مچ پا
- کبودی و خونمردگی در اطراف مچ پا
- حساسیت به لمس
- ناپایداری مچ پا که زمانی رخ می دهد که پارگی رباط کامل باشد یا مچ پا کاملاً در رفته باشد.
اگر پارگی شدید رباط ها اتفاق افتاده باشد، ممکن است حین پیچ خوردگی صدایی شبیه صدای ضربه یا شکستگی را احساس کنید. علائم پیچ خوردگی شدید مشابه علائم شکستگی مچ پا هستند و نیاز به بررسی توسط پزشک دارند.
تشخیص
به منظور تشخیص صحیح و درجه بندی آسیب به مچ پا، انجام معاینات فیزیکی توسط پزشک ضروری است. معاینه فیزیکی ممکن است دردناک باشد، چون پزشک باید مچ پای شما را در جهات مختلف حرکت دهد تا تعیین کند کدام رباط ها دچار آسیب شده اند. از طرفی حرکت دادن مفاصل مچ پای بیمار در جهات مختلف در ارزیابی دامنه حرکت مچ‌پا کمک فراوانی میکند.
در صورتی که استخوانی شکسته نشده باشد، پزشک می تواند درجه پیچ خوردگی مچ پا را براساس میزان ورم، درد و کبودی تعیین کند. در صورتی که رباط ها به طور کامل پاره شده باشند، مچ پا پس از مرحله آسیب دیدگی اولیه سست می شود. در صورتی که این مشکل بوجود بیاید، می تواند گفت که آسیب دیدگی همچنین باعث صدمه وارد کردن به سطح مفصل مچ پا شده است.
تست ها
اشعه ایکس: پزشک برای اطمینان حاصل کردن از عدم شکستگی استخوان از تصویربردرای با اشعه ایکس استفاده میکند. شکستگی استخوان علائم مشابه با آسیب رباطها مانند ورم و درد مچ پا را دارد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : در صورتی که پزشک احتمال دهد آسیب دیدگی رباط ها و صدمه به سطح مفصل شدید است، برای بررسی بیشتر بافتها از ام آر آی استفاده میکند MRI .بعد از دوره تورم و کبودی انجام می شود.
سونوگرافی: با استفاده از سونوگرافی میتوان میزان آسیب رباطها را تشخیص داد.
انواع پیچ خوردگی مچ پا
پیچ خوردگی مچ پا بر اساس میزان آسیب به رباط ها درجه بندی می شوند، که به صورت زیر می باشد:
پیچ خوردگی درجه۱ (خفیف) : رباط ها دچار کشیدگی خفیف شده اند و ممکن است پارگیهای میکروسکوپی در فیبرهای رباط ایجاد شده باشد. معمولا این نوع پیچ خوردگی با درد و تورم کمی در اطراف مچ پا همراه است. اما دامنه حرکتی فرد تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
پیچ خوردگی درجه ۲ (متوسط) :فیبرهای رباط بطور جزئی دچار پارگی شده اند. معمولا این نوع پیچ خوردگی با درد و تورم متوسطی در اطراف مچ پا همراه است و دامنه حرکتی فرد تا حدودی کم شده و مفصل تا اندازه‌ای بی ثبات میشود.
پیچ خوردگی درجه۳ (شدید) : پیچ خوردگی درجه ۳ شدیدترین نوع پیچ خوردگی مچ پا می باشد. رباط ها به طور کامل دچار پارگی شده اند و این امر، علت اصلی ناپایداری مفصل می باشد. دامنه حرکتی فرد به شدت محدود می شود .
درمان
درمان غیر جراحی
تقریباً همه نوع از پیچ خوردگی مچ پا را می توان بدون جراحی درمان کرد. حتی اگر رباط مچ پا به طور کامل پاره شده باشد، در صورتی که به طور صحیح از حرکت آن جلوگیری شود و به موقع درمان شود، بدون عمل جراحی میتوان آن را ترمیم و درمان کرد.
در پیچ خوردگی های خفیف تر مچ پا، پزشک ممکن است درمان های خانگی ساده ای را توصیه کند.
- پروتکل RICE
به محض بروز آسیب، این پروتکل را انجام دهید:
استراحت (Rest) : مچ پای خود را استراحت دهید و دراین زمان هیچ کاری انجام ندهید . با پای آسیب دیده راه نروید.
یخ(Ice) : بلافاصله روی مچ پا یخ بگذارید تا تورم زیاد نشود. ۳ تا ۴ بار در روز به مدت ۳۰-۲۰ دقیقه. یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
فشار(Compression) : از بانداژ فشاری استفاده کنید تا مچ پای آسیب دیده را حفاظت نمایید.
بالا نگه داشتن (Elevation) : در طول ۴۸ ساعت اول در هر فرصتی که توانستید مچ پای آسیب‌دیده را بالاتر از سطح قلبتان نگه‌دارید. این کار به کاهش یا محدود کردن تورم کمک میکند. برای بالا بردن مچ پایتان آن را روی چند بالش قرار دهید.
- داروها
داروهای ضد التهاب خوراکی نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن درد و تورم ناشی از پیچ خوردگی مچ پا را کم می کنند. به دلیل کاهش تورم و درد، این داروها اثر بهتری برای بهبود عملکرد دارند تا داروهای ضد درد مخدر.
در موارد شدیدتر پیچ خوردگی مچ پا نیاز به درمانی بیش از پروتکل RICE و دارو دارند.
- بریس
پوشیدن بریس مچ پا کمک میکند تا رباطها و مفصل در طول درمان در جای خود قرار بگیرند. از مزایای بریس مچ پا میتوان به محدود شدن حرکت، حفظ مچ‌پا و کاهش درد اشاره کرد. ممکن است بیمار مجبور باشد به‌مدت ۲ تا ۶ هفته از قوزک بند استفاده کند.
- یخ درمانی
قرار دادن کیسه یخ روی مچ‌پای آسیب دیده موجب کاهش تورم میشود. روز اول بهتر است ۳ تا ۴ بار در طول روز و هر بار به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه کیسه یخ را روی پای پیچ خورده قرار داده و روزهای بعد هر ۳ تا ۴ ساعت یک بار از کیسه یخ استفاده کرد.
-
آتل
استفاده از آتل به طور قابل توجهی مشکل پیچ خوردگی مچ‌پا را خیلی سریع بهبود می‌بخشد. از آن‌جایی که استفاده از آتل موجب بهبود پیچ خوردگی پا میشود، علائم عارضه را کاهش میدهد و کمک میکند بیمار عملکرد طبیعی بدن خود را بازیابد تاثیر به سزایی در درمان پیچ خوردگی‌های شدید مچ‌پا دارد.
- عصای زیر بغل
در اغلب موارد تورم و درد بیش از ۳-۲ روز طول می کشد. در این مدت راه رفتن ممکن است دشوار باشد و پزشک شما توصیه کند که در حد نیاز از عصای زیر بغل استفاده کنید.
- فیزیوتراپی
درمان پیچ خوردگی مچ پا با فیزیوتراپی برای تمامی بیماران مبتلا به این مشکل ضروری است، زیرا توانبخشی ناکافی منجر به نتایج نامناسب و افزایش احتمال آسیب دیدگی مجدد میشود و در صورت عدم درمان مناسب گاهی درد و اختلالات حرکتی مچ پا تا مدتها فرد را آزار میدهد. فیزیوتراپی باعث تسریع فرآیند درمان میشود، نتایج بهینه را تضمین میکند و احتمال بروز مجدد پیچ خوردگی را کاهش میدهد. ضمن اینکه از پیامدهای دراز مدت آسیب به مچ پا جلوگیری میکند. اهداف درمان فیزیوتراپی پیچ خوردگی مچ پا به شرح زیر است:
- محافظت از مفصل، تسکین درد و کنترل التهاب
- بازیابی کامل دامنه حرکتی
- استحکام عضلات ساق پا
- بازیابی تعادل
- بازیابی فعالیت نرمال
درمان با فیزیوتراپی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- الکتروتراپی: به کاهش درد و ورم و افزایش جریان خون کمک میکند.
- اولتراسوند: استفاده از اولتراسوند به افزایش انعطاف پذیری بافتها و جلوگیری از چسبندگی و ایجاد بافت اسکار کمک میکند.
- ماساژ بافت نرم: معمولا بعد از بهبود رباط آسیب دیده، بافت اسکار در پا مشاهده شود. ماساژ درمانی از رشد بافت اسکار در طول دوره بهبود پیشگیری میکند. با ماساژ درمانی نه تنها مچ پا انعطاف‌پذیری خود را از دست نمی‌دهد بلکه خطر احتمال پیچ‌خوردگی مجدد پا کاهش می‌یابد.
- منوال تراپی: منوال تراپی یا درمان دستی مچ پا هر یک از استخوان‌های کوچک مچ پا که ممکن است در نتیجه‌ی آسیب دیدن جابه‌جا شده باشند را دوباره تراز خواهد کرد. اگر استخوان‌های مچ پا در موقعیت آناتومیک صحیح خود قرار نگیرند، رباط آسیب دیده به‌درستی درمان نخواهد شد، مچ پا ازنظر ساختاری پایدار نخواهد بود، به احتمال‌زیاد آرتروز مچ پا ایجاد میشود و برای آسیب دوباره مستعد خواهد بود.
- شاک ویو تراپی: شاک‌ویو تراپیبا ارسال امواج شوک به بافت در منطقه مچ پا باعث ترمیم طبیعی بافت میشود به طوری‌که نه‌تنها آسیب جدید ناشی از شوک درمان میشود، بلکه آسیب قبلی مچ پا نیز بهبود میابد.
- لیزر پرتوان: امواج لیزر پر توان گردش خون را به نقطه آسیب دیده افزایش میدهد. این مکانیسم موجب انتقال سریع مواد مورد نیاز جهت ترمیم رباط صدمه دیده میشود و مواد زاید حاصل از پارگی را از منطقه دور میکند.
-
سوزن خشک: در صورتی که عضلات اطراف مچ پا دچار گرفتگی و درد باشند میتوان با استفاده از سوزن آنها را رفع کرد.
- تمرینات ورزشی: مهمترین و اساسی ترین روش درمان این بیماری انجام تمرینات مناسب مچ پا است. هدف از این تمرینات بهبود انعطاف پذیری، افزایش قدرت و تحمل عضلات، بهبود تعادل و تقویت حس عمقی است که البته هر کدام از این حرکات باید زیر نظر متخصص فیزیوتراپی و در زمان خاص انجام شود.این نرمشها شامل موارد زیر است:
بازیابی دامنه حرکتی: ورم و درد مچ پا باعث محدود شدن دامنه حرکتی مچ پا میشود. فیزیوتراپیست به شما روش انجام حرکات ورزشی ایمن و موثر را برای بازیابی کل دامنه حرکتی مچ پا آموزش میدهد.
تقویت عضلات: عضلات مچ به دنبال پیچ خوردگی مچ پا ضعیف میشود و باعث بی ثباتی طولانی مدت مفصل و آسیب دیدگی های مجدد میشود. تقویت عضلاتی از ساق که موجب حرکت مچ میشوند بخصوص تقویت عضلاتی که مچ را به خارج میچرخانند میتواند پایداری مچ پا را افزایش دهد. فیزیوتراپیست بر اساس شدت آسیب دیدگی، حرکات ورزشی تقویتی مناسب را برایتان تجویر می کند.
آموزش تعادل: حرکات ورزشی مخصوص به عضلات شما کمک میکند، تا به تغییرات محیط مثل سطوح نامسطح یا متحرک واکنش مناسب نشان دهید. وقتی توانستید بدون درد وزن خود را روی مچ تحمل کنید، تمرینات روی تخته تعادل را آغاز کنید.
تمرینات پیشرفته: وقتی بتوانید بدون درد به راحتی پیاده روی کنید، با افزودن تمرینات، مثل نرم دویدن، پرش یا دویدن همراه با تغییر جهت ، برنامه درمانی شما گسترش میابد. این برنامه براساس معاینه مچ پای شما توسط متخصص فیزیوتراپی انجام می شود.
درمان جراحی
درمان به روش جراحی برای پیچ‌خوردگی مچ پا نادر است. جراحی برای صدماتی که به روش‌های غیر جراحی پاسخ نمی‌دهند و برای بیمارانی که بعد از ماه‌ها توانبخشی و درمان غیرجراحی مچ پایشان همچنان بی‌ثبات است، انجام می شود.
گزینه‌های جراحی میتواند شامل موارد زیر باشد
- آرتروسکوپی: در طول آرتروسکوپی، پزشک از یک دوربین کوچک که به آن آرتروسکوپ می‌گویند، استفاده میکند تا درون مفصل مچ پا را ببیند. برای حذف هرگونه تکه‌های استخوان یا غضروف و یا دیگر قسمت‌های رباط که ممکن است در مفصل گیر کرده باشند، از ابزارهای کوچکی استفاده میشود.
- نوسازی و احیا کردن: ممکن است پزشک قادر باشد با کمک بخیه، رباط پاره شده را ترمیم کند. در برخی موارد پزشک با جایگزین کردن رباط آسیب‌دیده با یک بافت پیوندی بدست آمده از دیگر رباطها و یا تاندون‌هایی که در پا و اطراف مچ پا یافت میشوند، میتواند رباط آسیب‌دیده را احیا کند.
- عدم تحرک: معمولاً بعد از عمل جراحی به دوره‌ای استراحت و حرکت نکردن نیاز است. ممکن است پزشک برای محافظت از رباط احیاشده، مچ پا را گچ بگیرد و یا استفاده کفش محافظ را تجویز کند. حتماً به دستورالعمل پزشک در مورد مدت زمان استفاده از کفش محافظ عمل کنید. در صورتی که خیلی زود آن کفش را دربیاورید، یک قدم اشتباه میتواند رباط ترمیم شده را دوباره پاره کند.
توانبخشی
توانبخشی بعد از عمل شامل بازگرداندن قابلیت انعطاف‌پذیری مچ پا، دامنه‌ی حرکت و قدرت آن است. ، به طوری که شما بتوانید به کارائی قبل از آسیب بازگردید. مدت زمان لازم برای گذراندن دوره‌ی بهبودی به وسعت آسیب‌دیدگی و میزان عمل جراحی که انجام شده بستگی دارد. ممکن است توانبخشی هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد.
نتایج درمان
با درمان مناسب، اکثر بیماران قادرند فعالیتهای روزمره خود را پس از یک دوره زمانی از سر بگیرند. لازم به ذکر است که نتایج موفقیت آمیز وابسته به تعهد بیمار به تمرینات توانبخشی است. توانبخشی ناقص شایع ترین علت بی ثباتی مزمن مچ پا پس از پیچ خوردگی است. اگر بیمار تمرینات تقویتی را متوقف کند، رباط های آسیب دیده ضعیف می شوند و بیمار در معرض خطرپیچ خوردگی مجدد مچ پا قرار می گیرد.
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از پیچ خوردگی پا حفظ قدرت عضلانی، تعادل و انعطاف پذیری است. اقدامات زیر برای جلوگیری از پیچ خوردگی پا کمک کننده هستند:
قبل از تمرین و فعالیت فیزیکی، کاملاً گرم کنید.
هنگام راه رفتن، دویدن یا کارکردن روی سطح ناهموار، بسیار دقت کنید.
از کفش های مناسب برای فعالیت خود استفاده کنید.
در صورت احساس درد یا خستگی، مقدار زمان یا شدت تمرین و فعالیت خود را کم کنید یا اینکه آن را متوقف کنید.
مقالات علمی فیزیوتراپی هروی
پیج اینستاگرام فیزیوتراپی هروی
کانال تلگرام فیزیوتراپی هروی
عالی 👌
درود بر شما دوست عزیز .