پارگی منیسک زانو
منیسک یک غضروف C شکل با خاصیت ارتجاعی است که بین استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا (تیبیا) قرار دارد. هر مفصل زانو دارای دو منیسک است. یکی در قسمت داخلی (مدیال) و دیگری در قسمت خارجی (لترال) قرار دارد که این دو منیسک زانو در کنار یکدیگر بعنوان ضربه‌گیر برای زانو عمل میکنند و سبب پایداری مفصل زانو می شوند. احتمال آسیب‌دیدگی آنها حین انجام فعالیت‌هایی وجود دارد که در آنها مفصل زانو می‌چرخد یا به آن فشار آورده میشود. بسته به شدت آسیب ، طیف درمان می توانند از درمان های خانگی تا جراحی متفاوت باشد.
اما میتوان به وسیله انجام تمریناتی که عضلات پا را تقویت میکنند و همچنین با استفاده از تکنیک‌های مناسب، از بروز این صدمات در طول ورزش‌ها یا فعالیت‌های پربرخورد جلوگیری کرد.
علل
منیسک زانو گاهی هنگام انجام فعالیت‌هایی پاره میشود که فشار یا ضربه مستقیم حاصل از چرخش یا پیچ خوردن با نیروی شدید را به زانو وارد میکنند. چرخش یا حرکت محوری ناگهانی، سر پا نشستن طولانی مدت یا بلند کردن اشیاء سنگین علت پارگی منیسک زانو می باشد. از علت های خالی کردن زانو میتوان به یک حرکت محوری یا چرخش ناگهانی، یک اسکات عمیق یا برداشتن یک وزنه سنگین اشاره کرد که می‌تواند منجر به پارگی منیسک شود. بسیاری از ورزشکاران در معرض خطر پارگی منیسک قرار دارند. در ورزش‌هایی که نیازمند انجام چرخش‌ها یا ایست‌های ناگهانی هستند، مانند راگبی، بسکتبال، فوتبال و تنیس، خطر پارگی منیسک بیشتر است.
با بالا رفتن سن افراد منیسک ضعیف میشود و به همین دلیل پارگی مینیسک در افراد بالای 30 سال شایع‌تر است. حرکاتی مانند اسکات یا استپ می‌توانند باعث آسیب دیدن افرادی با منیسک های ضعیف شوند. اگر مبتلا به استئوآرتریت (آرتروز) هستید، احتمال پارگی منیسک یا آسیب دیدگی زانویتان بیشتر است. استئوآرتریت یک اختلال مفصلی شایع است که باعث درد و سفتی مفاصل میشود و دلیل آن بالا رفتن سن و فرسودگی و سائیدگی است.
علائم
پارگی منیسک با صدای تق تق و از جا درآمدن در اطراف مفصل زانو همراه است. سایر علائم پارگی منیسک زانو عبارتند از:
- درد، به ویژه هنگام لمس کردن زانو
- ورم
- دشواری در حرکت دادن زانو یا محدود شدن دامنه حرکتی زانو
- قفل کردن یا گرفتن زانو
- خالی کردن زانو یا ناتوانی آن در نگه داشتن وزن بدن
بیمار گاهی احساس لغزش در زانو دارد، این علامت معمولاً نشان‌دهنده شل شدن یا جدا شدن قطعه‌ای از منیسک است که در مفصل زانو گیر کرده است.
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید و بیش از چند روز ادامه پیدا کردند یا بعد از آسیب دیدگی زانو این علائم بروز کردند به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
معاینه فیزیکی
پزشک پس از صحبت کردن در مورد علایم پارگی منیسک زانو، زانویتان را معاینه کرده و دامنه حرکتتان را آزمایش می‌کند. او نقطه‌ای که در آن منیسک در امتداد مفصل قرار می‌گیرد را به دقت بررسی می‌کند، و ممکن است برای یافتن پارگی منیسک تست مک‌موری را نیز انجام دهد. این تست به صورت خم و راست کردن و چرخاندن زانو است که با این حرکت ممکن است منیسک پاره شده حرکت کرده و احساس تقه یا کلیک در مفصل زانو ایجاد شود.
تصویربرداری
برای تأیید پارگی منیسک ممکن است پزشک دستور به انجام تصویربرداری بدهد که شامل موارد زیر است:
عکس رادیولوژی: عکس‌برداری با اشعه ایکس وجود پارگی منیسک را نشان نمی‌دهد، اما می‌تواند به تعیین وجود هرگونه دلیل دیگری برای زانو درد، مانند آرتروز مفصل زانو، کمک می‌کند.
ام‌آر‌آی: تصاویر ام ار ای از بافت های مفصل زانو دقیق تر است و شانل بافت نرم هم میشود و به همین دلیل در تشخیص آسیب به پزشک کمک زیادی خواهد کرد.
سونوگرافی: در سونوگرافی برای تهیه تصویر از درون بدن از امواج صوتی استفاده میشود؛ این تصاویر می‌توانند وجود هرگونه غضروف آزاد شده‌ای که ممکن است در مفصل زانو گیر کند را نشان دهند. سونوگرافی روش رایجی برای بررسی آسیبهای زانو نیست اما برخی از پزشکان از این روش استفاده میکنند.
آرتروسکوپی: اگر پزشک نتواند با استفاده از تکنیک‌های فوق دلیل زانو دردتان را تشخیص دهد، برای بررسی‌های دقیق‌تر، انجام آرتروسکوپی را پیشنهاد می‌دهد. اگر به عمل جراحی نیاز داشته باشید، به احتمال زیاد پزشک در آن مورد هم از یک آرتروسکوپ استفاده می‌کند. آرتروسکوپ یکی از تجهیزات فیبر نوری انعطاف‌پذیر و کم قطر است که میتوان آن را به درون زانو وارد کرد. این دستگاه دارای یک دوربین و یک منبع نور کوچک است. در هنگام عمل میتوان ابزارهای جراحی را از طریق آرتروسکوپ یا از طریق ایجاد شکاف‌های دیگری در زانو حرکت داد. اغلب پس از انجام آرتروسکوپی، چه برای جراحی باشد و چه برای معاینه، نیازی به بستری شدن وجود ندارد.
درمان
قسمت بیرونی منیسک دارای ذخیره کافی از خون می باشد که پارگی کم آن می تواند خود به خود بهبود پیدا کند. ولی در مقابل دو سوم قسمت داخلی منیسک به خاطر آنکه رگ خونی کمی دارد و مواد مغذی ترمیم کننده به میزان کافی به آن جا نمی رسد ،پارگی این بخش نمی تواند به خودی خود بهبود یابد. نوع درمان پارگی منیسک بسته به نوع پارگی و اندازه آن و محل آن و مدت زمانی که از پارگی گذشته است متفاوت میباشد. سن، بیماریهای دیگری که ممکن است داشته باشید و اینکه شما زندگی پرتحرکی دارید یا بالعکس در تصمیم پزشک برای انتخاب نوع درمان موثر است.
درمان غیرجراحی
در خیلی از موارد پارگی منیسک زانو نیاز به انجام عمل جراحی زانو ندارد . مانند داشتن پارگی در ناحیه خارجی منیسک. در کل می توان گفت تا زمانی که زانو پایدار است و علایم دیگری وجود ندارد بهترین روش درمان، درمانهای غیر جراحی است که شامل موارد زیر می باشد :
- پروتکل RICE
به محض بروز آسیب این پروتکل را انجام دهید:
استراحت (Rest) : زانوی خود را استراحت دهید و دراین زمان هیچ کاری انجام ندهید . با پای آسیب دیده راه نروید. در برخی از موارد نیز پزشک برای راه رفتن شما زانوبند و عصا نیز پیشنهاد می کند که باید رعایت کنید تا به زانوی شما فشار وارد نشود.
یخ(Ice) : در طول روز چندین بار از پک های یخ استفاده کنید و هر بار حدود ۲۰ دقیقه آن را بر روی زانوی خود نگهدارید . اگر روی زانو زخم شده باشد سعی کنید یخ را روی زانو قرار ندهید .
بانداژ فشاری (Compression) : برای جلوگیری از تورم و خونریزی در مفصل از بانداژ فشاری استفاده کنید.
بالا نگه داشتن اندام (Elevation) : برای کم کردن تورم بهترین راه این است که در هنگام استراحت پای خود را بالاتر از قلب نگهدارید .
- دارو
از داروهایی مانند ایبوپروفن (Advil)، آسپرین (Bayer) یا هر نوع داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID ها) می توانید برای کم کردن درد و تورم استفاده کنید.
- فیزیوتراپی
فیزیوتراپی، از طریق کنترل درد و تورم و همچنین بازیابی کامل قدرت و توانایی حرکت دادن زانو، نقش مهمی در درمان پارگی منیسک زانو ایفا می‌کند. چه انجام جراحی ضرورت داشته باشد چه نیازی به جراحی نباشد. درمانهای فیزیوتراپی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بریس‌ها یا زانوبندهای محافظ
- کمپرس گرم یا سرد
- درمان های دستی
- الکتروتراپی
- سوزن خشک
- اولتراسوند تراپی
-
لیزر درمانی
- شاک ویو تراپی
- تکارتراپی
- تمرین درمانی
در بسیاری از موارد پارگی منیسک بعضی تمرینات ساده می‌توانند به تقویت عضلات چهار سر ران(جلوی ران)، پشت ران (همسترینگ)، پشت ساق پا و باسن کمک کنند. در طول بهبودی زانو پس از یک آسیب‌دیدگی، نقش تمامی این نواحی در عملکرد کلی پا مهم خواهد بود. تمرینات ورزشی تنها در صورت صلاحدید فیزیوتراپیست و عدم بروز درد یا درد بسیار ناچیز باید انجام شود. در زیر تصاویر برخی از تمرینهای مفید آورده شده است.
درمان جراحی
در بسیار از موارد درمان های غیر جراحی برای ترمیم پارگی و کشیدگی منیسک زانو جواب نمی دهد. در این صورت با توصیه پزشک و تشخیص جراح زانو، عمل جراحی منیسک زانو انجام می شود :
- عمل آرتروسکوپی زانو : جراحی به روش آرتروسکوپی زانو یکی از روشهای معمول برای درمان مینیسک زانو است که پزشک به بیمار پیشنهاد خواهد کرد . در این روش پزشک از راه شکاف کوچکی که در روی پوست زانو ایجاد می کند یک دوربین را وارد زانو کرده تا بتواند داخل را مشاهده کند و سپس از راه شکاف های کوچک دیگر ابزار هایی را وارد زانو می کند تا با کمک آنها قسمت پاره شده منیسک را ترمیم یا از زانو خارج کند. معمولا بعد از این روش نیاز به بستری شدن وجود ندارد. بازیابی کامل به زمان نیاز دارد. با این حال، در عرض چند روز پس از عمل جراحی می توانید در جلسات فیزیوتراپی شرکت کنید.
- برداشتن نا کامل منیسک روش دیگر ترمیم : در این مواقع تنها بخش از مینیسک که آسیب دیده است برداشته می شود .
- روش ترمیم مینیسک زانو : در بیشتر موارد بهترین راه می تواند ترمیم منیسک زانو باشد بدین صورت که جراح زانو منیسک آسیب دیده را به سالم بخیه می زند تا بدن خود ترمیم آن را بر عهده بگیرد که در خیلی از موارد می تواند بهترین روش باشد . در این روش زمان بازیابی و توانبخشی حدود شش هفته است.
عوارض عدم درمان پارگی مینیسک
اگر علائم پارگی مینیسک زانو درمان نشود، پارگی کم کم بیشتر شده و ممکن است قسمت پاره شده، بصورت یک زائده در کنار منیسک در داخل زانو مرتبا حرکت کرده و موجب شود زانو به طور مکرر قفل شده، یا با هر بار گیر کردن این زائده در بین دو استخوان زانو و سپس درآمدن آن از بین دو استخوان این احساس به فرد دست دهد که چیزی از زیر زانو در می رود و یا زانوی خود فرد از زیر بدنش در می رود. درد، تورم، محدودیت حرکتی و از دست دست دادن برخی تواناییهای حرکتی عوارض احتمالی پارگی منیسک در کوتاه مدت و تسریع و تشدید آرتروز زانو از عوارض بلند مدت آن است.
پیشگیری از پارگی منیسک
از آنجایی که پارگی منیسک معمولاً بدون هیچ هشداری رخ می‌دهد، پیشگیری از آن دشوار است. درهر حال احتمال پارگی مینیسک را میتوان با رعایت نکات زیر کاهش داد:
- گرم کردن مناسب بدن پیش از شروع ورزش
- پرهیز از انجام فعالیت‌هایی که موجب درد می‌شوند
- استراحت و ریکاوری بین تمرینات
- متعادل کردن تمرینات
- حرکات کششی
- تقویت عضلات
- استفاده از کفش مناسب
- استفاده از نوارها و بانداژهای مخصوص
مقالات علمی فیزیوتراپی هروی
پیج اینستاگرام فیزیوتراپی هروی