فیبرومیالژیا یک نوع اختلال است که با درد گسترده عضلات اسکلتی همراه است و با آن علائمی چون خستگی، اختلال خواب، اختلال حافظه و تغییرات خلق و خو بروز پیدا می کند. محققان معتقدند که فیبرومیالژیا احساس درد را در بدن پخش می کند و در واقع بر چگونگی عملکرد مغز شما در سیگنال های درد تاثیر میگذارد.
پزشکان معتقدند فیبرومیالژیا بیماری نیست بلکه سندرمی شامل مجموعه علائم جسمی و روانی است؛ یک سندرم پیچیده که با درد منتشر عضلانی همراه است. ویژگی درد در فیبرومیالژیا این است که ریشه ساختاری و جسمی ندارد بلکه دردی بدون منشا ساختاری و جسمی یا التهابی است که گاهی با سایر دردهای مزمن اشتباه گرفته می شود. علائم گاهی اوقات بعد از ضربه ی فیزیکی، جراحی، عفونت یا استرس روانی قابل توجهی شروع می شوند. در موارد دیگر علائم در طول زمان بدون هیچ عامل تحریک کننده ای ایجاد می شوند.
شیوع این سندرم در حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد جمعیت دنیا است. سن بروز آن بین ۲۰ تا ۵۰ سالگی است و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلا را زنان تشکیل می دهند. بسیاری از افراد مبتلا به فیبرومیالژیا دارای سردردهای تنشی، اختلالات مفصلی اندومتریال TMJ ، سندروم روده تحریک پذیر، اضطراب و افسردگی هستند.
گرچه هیچ درمان قطعی برای آن وجود ندارد، با این حال انواع داروها می توانند به کنترل علائم کمک کنند. همچنین ورزش، مدیتیشن و اقداماتی برای کاهش استرس ممکن است کمک کننده باشند.
علائم
علائم این بیماری عبارتند از :
- درد گسترده:درد مرتبط با این اختلال اغلب به عنوان یک درد مبهم دائمی توصیف می شود که حداقل ۳ماه طول می کشد. این درد گسترده در هر دو طرف بدن و بالا و پایین کمر ایجاد می شود.
- خستگی مفرط: افراد مبتلا به فیبرومیالژیا اغلب با خستگی بیدار میشوند، حتی اگر هر شب مدت زمان طولانی خوابیده باشند. درد اغلب در خواب اختلال ایجاد می کند و همین موضوع باعث ایجاد اختلالات دیگری همچون سندرم پای بی قرار و آپنه ی خواب می شود.
- اختلالات شناختی: به اثرات شناختی فیبرومیالژیا، ‘ابر فیبرو’ می گویند که عبارت از تیرگی ذهن همراه با فراموشی و اختلال در توجه و تمرکز ذهنی است.
این اختلال اغلب با سایر شرایط دردناک دیگر نیز همراه می شود مانند :
- سندرم روده تحریک پذیر
- میگرن و دیگر انواع سردرد
- سندرم مثانه بیش فعال
- سندرم مفصل فکی گیجگاهی
علل
هنوز دلیل قطعی فیبرومیالژیا مشخص نیست اما به احتمال زیادی برخی عوامل در ایجاد این حالت دخیل هستند از جمله :
- ژنتیک: فیبرومیالژیا معمولا ارثی است از این جهت جهش های ژنتیکی خاصی ممکن است شما را در معرض ابتلا به این اختلال قرار دهد.
- عفونت: به نظر می رسد که بعضی از بیماری های عفونی باعث ایجاد یا تشدید آن می شوند.
- آسیب فیزیکی یا روحی: گاهی اوقات ممکن است این اختلال به علت آسیب های فیزیکی مانند تصادف با اتومبیل رخ دهد. استرس نیز باعث تشدید این وضعیت می شود.
چرا فیبرومیالژیا باعث ایجاد درد می شود؟
محققان معتقدند تحریک عصبی مکرر باعث تغییر فعالیت مغز افراد مبتلا به فیبرومیالژیا شود. این تغییر شامل افزایش غیر طبیعی سطح برخی از مواد شیمیایی خاص (انتقال دهنده های عصبی) در مغز است که باعث ایجاد درد می شود. همچنین به نظر می رسد که گیرنده های درد در مغز نوعی حافظه از درد را ایجاد می کنند و دچار حساسیت بیشتری می شوند، به این معنی که در برابر سیگنال های درد واکنش شدیدتری نشان می دهند.
عوامل خطر
عواملی که در این بیماری دخیل هستند عبارتند از :
- جنسیت: فیبرومیالژیا در زنان شایعتر از مردان است.
- سابقه خانوادگی: اگر فردی از بستگان دچار این بیماری شده باشد، احتمال ابتلای شما به فیبرومیالژیا بیشتر می‌شود
- اختلالات دیگر: اگر شما دچار آرتروز، آرتریت روماتوئید یا لوپوس هستید، احتمال بیشتری وجود دارد که مبتلا به آن شوید.
عوارض جانبی
درد و کمبود خواب ناشی از فیبرومیالژیا می تواند توانایی و عملکرد شما در محل کار و خانه را کاهش دهد. ناامیدی در برخورد با این وضعیت غالبا موجب افسردگی و اضطراب نیز می شود.
تشخیص
در گذشته، پزشکان ۱۸ نقطه خاص روی بدن فرد را بررسی می‌کردند تا ببینید هنگام اعمال فشار محکم چقدر درد می‌کنند. دیگر دستورالعمل‌های جدیدتر مستلزم آزمون نقاط حساس بدن نیست. در عوض، تشخیص فیبرومیالژیا در صورتی انجام می‌شود که شخص بیش از سه ماه درد گسترده داشته باشد بدون آنکه هیچ بیماری زمینه‌ای باعث چنین دردی شده باشد.
سندروم خستگی مزمن که مشخصه خستگی عمیق و درد مفصلی و عضلانی است بسیار مشابه فیبرومیالژیا است و همیشه نمیتوان بسادگی آنها را از هم تشخیص داد .تفاوت اصلی بین این دو، این واقعیت است که در مورد سندرم خستگی مزمن خستگی بر درد غلبه دارد و در مورد فیبرومیالژیا این موضوع برعکس است.
آزمایش‌های خون
اگرچه هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص قطعی فیبرومیالژیا وجود ندارد اما ممکن است پزشک با استفاده بعضی از آزمایشات بتواند ناراحتی‌های بالینی دیگر را که علائم مشابهی بروز می‌دهند رد کند. این آزمایشات عبارتند از:
- شمارش کامل سلولهای خون
- سرعت رسوب گلبول قرمز
- تست پپتید سیترولین سیکل
- فاکتور روماتوئید
- آزمون‌های عملکرد تیروئید
درمان
درمان قاطع یا ساده ای برای فیبرومیالژیا وجود ندارد و اقدامات درمانی فقط برای کاهش علائم بیماری انجام میشوند. نکته مهم در درمان این بیماری اینست که همه اقدامات درمانی در همه بیماران موثر نیستند. هر بیماری ممکن است به تعدادی از درمان های زیر پاسخ مناسب دهد. مهمترین اقدامات درمانی عبارتند از :
-
دارو
داروها می‌توانند به کاهش درد ناشی از فیبرومیالژیا و بهبود خواب کمک کنند. انتخاب‌های رایج عبارتند از:
مُسکن‌ها: مسکن های ساده مانند استامینوفن یا بروفن گاهی می توانند به کاهش درد ناشی از فیبرومیالژیا کمک کنند. با این وجود این مسکن ها برای همه افراد مناسب نیستند. در صورتی که درد شدیدتر باشد، پزشک مسکن هایی مانند ترامادول یا کدئین را تجویز خواهد کرد. البته مصرف این مسکن ها بدون تجویز و نظارت پزشک اصلا توصیه نمی‌شود، زیرا می‌توانند وابستگی ایجاد کنند و حتی ممکن است درد را به مرور زمان وخیم‌تر کنند.
داروهای ضدافسردگی: دولوکستین و میلناسیپران ممکن است به کاهش درد و خستگی مرتبط با فیبرومیالژیا کمک کند. این دارو موجب افزایش مواد شیمیایی خاصی می شوند که پیام های عصبی را به مغز یا اندام ها منتقل می کنند. داروهای ضد افسردگی متفاوتی وجود دارد. انتخاب دارو بستگی به شدت علائم و عوارض جانبی دارو ها دارد.
داروهای ضدتشنج: داروهای ساخته شده برای درمان صرع اغلب در کاهش انواع خاصی از درد مفید هستند. گاباپنتین گاهی در کاهش علائم فیبرومیالژیا مفید هستند، اما ممکن است عوارضی از جمله سرگیجه، خواب آلودگی، ورم دست و پا و افزایش وزن داشته باشند.
داروهای خواب آور: از آنجایی که فیبرومیالژیا می تواند بر الگوی خواب تاثیر بگذارد، ممکن است پزشک داروهای خواب آور تجویز کند. اگر خواب بهتر شود، ممکن است شدت علائم دیگر نیز کاهش یابد.
داروهای شل کننده عضله: اگر دچار اسپاسم یا سفتی عضله ناشی از فیبرومیالژیا شوید، پزشک ممکن است داروهای شل کننده عضله مانند دیازپام را برای شما تجویز کند. این داروها همچنین به دلیل اثر آرامبخشی که دارند، به بهتر خوابیدن نیز کمک می کنند.
-
درمانهای غیر دارویی
رفتار درمانی: هدف آن کاهش رفتارهای منفی، استرس‌زا و افزایش‌دهنده ی درد و در مقابل، بهبود رفتارهای ذهن‌آگاهانه و مثبت است. این درمان یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای جدید (coping skill) و تمرینهای خودآرام‌سازی یا ریلکسیشن را نیز دربرمی‌گیرد.
فیزیوتراپی: هدف فیزیوتراپی بهبود دامنه حرکت و تقویت عضلات است. فیزیوتراپی همچنین می تواند به کاهش درد ناشی از فیبرومیالژیا کمک کند. درمانهای فیزیوتراپی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- گرما و سرما درمانی
- درمانهای دستی
- لیزر درمانی
- تحریکات الکتریکی TENS
- الکتروآکوپانچر
- سوزن خشک
- ماساژ درمانی
- تمرین درمانی
در زیر تصاویر برخی از تمرینهای کششی و تقویتی عضلات که در کاهش دردهای فیبرومالیژیا مفیدند آورده شده است.
-
تغییر سبک زندگی
مراقبت از خود در درمان فیبرومیالژیا بسیار حیاتی است.
مواردی که باید جهت بهبود کیفیت زندگی بیمار انجام داد عبارتند از:
کاهش استرس: برای جلوگیری و یا به حداقل رساندن فشار های روحی و استرس برنامه ریزی کنید. هر روز زمانی را به ریلکس کردن اختصاص دهید.. اینطوری شاید نه گفتن بدون احساس گناه را هم یاد بگیرید. اما سعی نکنید روال روزمره خود را به طور کامل تغییر دهید. افرادی که تمام فعالیت‌های قبلی را ترک می‌کنند نسبت به کسانی که فعال باقی می‌مانند عملکرد بدتری خواهند داشت. تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفس عمیق و یا مدیتیشن را امتحان کنید.
خواب کافی: از آنجا که خستگی مفرط یکی از ویژگی‌های اصلی فیبرومیالژیا به شمار می‌رود، خواب کافی ضروری است. علاوه بر اختصاص وقت کافی برای خوابیدن، سعی کنید زمان خواب منظم داشته باشید و خوابیدن در طول روز را کم کنید.
ورزش منظم: در ابتدا ورزش ممکن است درد را افزایش دهد. اما انجام آن به تدریج و به طور منظم اغلب باعث کاهش علائم بیماری خواهد شد. تمرینات مناسب ممکن است شامل پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری و ایروبیک در آب باشد. یک فیزیوتراپیست می‌تواند به تنظیم برنامه ورزش خانگی کمک کند.
رژیم غذایی سالم: برای بهبود علائم فیبرومیالژیا رژیم غذایی با ویژگی‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
- تغذیه ای سرشار از آنتی اکسیدانها (میوه‌ها، سبزیجات، چای سبز) و امگا ۳
- اجتناب از مصرف محرکها مانند چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار در شب (به دلیل اختلال در خواب)
- در حد امکان مصرف خوراکی‌های طبیعی
- نوشیدن مقدار فراوان آب
- کاهش مصرف شکر
- کاهش مصرف روغنهای مضر
یوگا: یوگا ورزشی ترکیبی شامل کشش و مدیتیشن است. این ورزش مناسب برای تقویت اندام افرادی است که فیبرومیالژیا دارند. حرکات کششی یوگا به کاهش درد کمک می‌کند و تمرینات تمرکز آن می‌تواند باعث بهبود افسردگی شود.
مقالات علمی فیزیوتراپی هروی
پیج اینستاگرام فیزیوتراپی هروی