فتق دیسک گردن یکی از بیماری های شایع در جامعه امروز ماست. با این که معمولا افراد مسن به فتق دیسک گردن دچار می شوند اما سبک زندگی امروزی تمامی سنین را در معرض این بیماری قرار داده است.
در ناحیه گردن، ۷ مهره وجود دارد که ۲ مهره بالا دیسک ندارد و شایع ترین محل فتق، قسمت پایین گردن است. زمانی که ماده ژلاتینی دیسک بین مهره ای به دلیل پارگی لایه‌ها‌ی بافت اتصال دهنده و یا هر آسیب دیگری از دیسک بیرون بزند، فتق دیسک گردن رخ داده است. مهمترین مشکلی که در فتق دیسک بوجود میاید اینست که قسمت بیرون زده به ریشه های عصبی که در حال بیرون آمدن از نخاع و مهره هستند فشار وارد میکند. همچنین تماس مواد شیمیایی تشکیل دهنده قسمت ژلاتینی دیسک با ریشه های عصبی موجب تحریک و التهاب آنها میشود. این فشار و التهاب عصب موجب بروز علائم بالینی در بیمار میشود.
شیوع فتق دیسک ها در گردن کمتر از کمر است. علت آن ساختمان خاص مهره های گردنی و قدرت بالای رباطی است که در پشت، مهره ها و دیسک ها قرار گرفته و از آنها محافظت میکند. فتق دیسک گردنی بیشتر در سنین جوانی دیده میشود. شیوع آن در مردان و بخصوص سیگاری ها فراوان تر است و بیشتر در دیسک بین مهره های ۵ و ۶ گردنی و در دیسک بین مهره های ۶ و ۷ گردنی دیده میشود.
فتق دیسک گردن اگر درمان نشود می تواند منجر به آسیب های غیر قابل جبرانی به عصب های نخاعی شود.
علائم
مهمترین علامت این بیماری درد است. درد معمولا در پشت سر، پشت گردن و پشت هر دو کتف حس میشود. در صورتیکه به ریشه عصبی فشار وارد شود علائم فشار به عصب هم وجود خواهد داشت. این علائم عبارتند از:
- درد : درد بیمار بصورت تیر کشنده به شانه، بازو، ساعد و دست انتشار پیدا میکند.
- اختلال حسی : بر حسب اینکه کدام ریشه عصبی در گردن تحت فشار قرار بگیرد قسمت های متفاوتی از اندام فوقانی و دست ممکن است دچار کاهش حس، خواب رفتگی و گز گز شود.
- اختلال حرکتی : بر حسب اینکه کدام ریشه عصبی در گردن تحت فشار قرار بگیرد عضلات متفاوتی در اندام فوقانی و گردن دچار کاهش قدرت میشوند. در صورت مزمن شدن بیماری، ممکن است عضله مربوط به عصب مورد نظر دچار لاغری شود.
علل
اکثر فتق‌های دیسک بین مهره ای گردن به علت فشار و استرس ناگهانی اتفاق می‌افتد. یکی از دلایل شایع تصادف با اتومبیل است.در اثر حرکات، کشش و چرخش ناگهانی گردن حین سقوط یا تصادف، فتق دیسک بین مهره ای گردن ایجاد میشود. در حالی که گاهی این عارضه به آهستگی طی چندین سال و بدون دلیل مشخصی رخ می دهد. در این میان عواملی هستند که ریسک بروز این بیماری را افزایش می دهند که مهم ترین آن ها عبارتند از :
- سن: با افزایش سن، دیسک‌ها به تدریج خشک میشوند و قدرت و انعطاف‌پذیری آنها تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
- ژنتیک: فتق دیسک گردن می تواند یک بیماری ارثی باشد.
- ضربه: ضربات ناشی از تصادف ها و برخورد اشیاء با گردن باعث آسیب به دیسک ها می شود.
- سبک زندگی: کم تحرکی و نداشتن برنامه ورزشی بطور منظم، تغذیه نامناسب و مصرف سیگار و قلیان به میزان قابل توجهی باعث تضعیف سلامت دیسک‌ها میشوند.
- شغل: خطر ابتلا به فتق دیسک گردن کسانی که بخاطر شغلشان مجبورند مدت زیادی پشت میز بنشینند و با کامپیوتر کار کنند بیشتر است.
- وضعیت بد بدن: بلند کردن‌های نادرست یا مکرر، یا چرخش نادرست می‌توانند فشار اضافی روی نخاع گردن وارد کند.
تشخیص
گاهی ممکن است دیسک گردن با سندروم درد میوفاسیال گردن اشتباه گرفته شود در نتیجه اولین راه تشخیص این بیماری، معاینه فیزیکی بیمار است. پزشک سابقه پزشکی و علائم شمارا بررسی کرده و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد که در طی آن محدودیت‌های حرکتی در ستون فقرات، مشکلات تعادل، و علائم درد، و همچنین عدم رفلکس اندام، ضعف عضلانی، فقدان حس یا واکنش‌های غیرطبیعی که ممکن است نشان‌دهندهٔ درگیری بودن ستون فقرات باشند را کنترل میکند.
پس از یک معاینه فیزیکی، پزشک می‌تواند از آزمایش‌های مختلفی ازجمله اشعه ایکس، ام آر آی، سی تی اسکن، سی تی میلوگرام، و یا اسکن استخوان برای بررسی دقیق‌تر استفاده کند.
- رادیوگرافی ساده: این روش فتق دیسک را نشان نمی دهد، اما می توانند دلایل دیگر درد گردن مانند عفونت، تومور، مشکلات تراز نخاعی یا شکستگی استخوان را رد کند.
- سی تی اسکن(CT Scan): در این روش چندین تصویر رادیولوژی اشعه ایکس از چند جهت گرفته شده و بعد تصاویر با هم ترکیب میشوند. تصاویر به دست آمده از سی تی اسکن جزئیات ستون فقرات و بافت‌های اطراف آن را نشان خواهد داد.
- ام آر آی(MRI): از این روش می توان برای تأیید محل فتق دیسک و مشاهده اعصاب درگیر استفاده کرد اما به دلیل اینکه استفاده از این روش به ثابت بودن وضعیت بیمار بستگی دارد، در مواقع شدید فتق دیسک از این روش استفاده نمی شود.
- میلوگرام: در این روش تشخیصی قبل از استفاده از پرتوهای ایکس، ماده ای رنگی به مایع نخاعی تزریق می شود. این آزمایش می تواند فشار ناشی از نخاع یا اعصاب ناشی از فتق دیسک های متعدد یا سایر شرایط نشان دهد. تمامی روش های ذکر شده بدون درد می باشند.
تست های عصبی
مطالعات الکترومیوگرافی و هدایت اعصاب (EMG, NCV)، چگونگی حرکت تکانه های الکتریکی در امتداد بافت عصبی را اندازه گیری می کند. این مطالعات می توانند به مشخص کردن محل آسیب عصبی کمک کند.
درمان
درمان دیسک گردن بر حسب نوع دیسک و علائمی که بیمار دارد متفاوت است.قاعدتاً اولین قدم در درمان دیسک گردن درمانهای غیر جراحی است. اکثر بیماران با انجام درمانهای غیرجراحی بهبود می‌یابند. هدف از درمانهای غیرجراحی، کاهش فشار ایجاد شده بر اعصاب به دلیل پارگی دیسک و کاهش درد و بهبود وضعیت فیزیکی بیمار است.
درمانهای غیر جراحی
استراحت: استراحت دادن به گردن و اجتناب از انجام کارهایی که گردن را تحت فشار قرار می دهند می تواند به تسکین درد کمک کند. فرد بیمار باید فعالیت های خود را که سبب بروز این وضعیت شده به حداقل برساند.
گردنبند طبی: ممکن است در برخی موارد گردنبند طبی یا آتل برای کمک به استراحت ستون فقرات گردن و درمان دیسک گردن توصیه شود.
دارو: در مراحل اولیه بیماری داروهای ضد التهابی به درمان کمک می کند. داروهای ضد التهاب، درد را کاهش داده و به درمان کمک می کنند. پرشک معالج از داروهای ضد التهابی مثل بروفن و ناپروکسن، داروهای شل کننده عضلات و گاهی اوقات از تزریق مستقیم کورتیکوستروئید در اطراف ریشه های عصبی برای کاهش مشکلات بیمار استفاده میکند.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی بهترین درمان غیر جراحی فتق دیسک گردن است که کمک زیادی به کاهش علائم بیماری می کند.. فیزیوتراپی به تقویت و کشش مناسب عضلات گردن کمک کرده و می توانند به بهبود شرایط بیمار و درمان دیسک گردن کمک کند. درمانهای فیزیوتراپی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درمان دستی : تکنیکهای دستی ستون فقرات گردن یا ناحیه گردن یک تکنیک رایج مورداستفاده توسط فیزیوتراپیست ها است که برای بسیاری از بیماران مبتلابه درد گردن، بالای کمر، شانه و بازو ناشی از فتق دیسک گردن مورداستفاده قرار می‌گیرد. اهداف درمان دستی برای کنترل دیسک گردن کاهش درد، بهبود حرکت و بازیابی عملکرد ناحیه سر و گردن است.
- ماساژ درمانی: چندین نوع ماساژ برای گردن وجود دارد. ولی ماساژ عمقی گردن موثرترین نوع برای درمان فتق دیسک گردن می باشد. این کار باعث بالانس شدن و تنظیم شدن عضلات و کاهش اسپاسم عضلانی می شود.
- گرم و سرد کردن : گرم و سرد کردن، یکی از روش های کاهش درد و التهاب فتق دیسک گردن است. سرد کردن باید در دو سه روز اول بیماری انجام شود. پس از آن با توجه شرایط بیمار از یکی از روشهای گرم کردن یا سرد کردن استفاده می شود.
- حرکات کششی: حرکات کششی علاوه بر کمک به کاهش درد به تقویت عضلات گردن و افزایش انعطاف پذیری گردن کمک می کند.
- آب درمانی: در این روش از آب استفاده می شود و چون بیمار در داخل آب ورزش های مخصوصی می کند این امر باعث بهبود درد، افزایش دامنه حرکات مفاصل و کاهش اسپاسم عضلانی می شود. برای آب درمانی می توان از آب گرم یا جکوزی نیز استفاده کرد.
- تحریک الکتریکی از راه پوست TENS : در این روش از یک دستگاه جریان الکتریکی استفاده می شود. جریان های الکتریکی در مسیرهای مخصوص توسط مدهایی که به پوست بدن چسبانده می شوند وارد بدن می شود. ورود این تحریکات الکتریکی جلوی انتقال درد را در نخاع می گیرد و همچنین باعث کاهش اسپاسم عضلانی می شود. علاوه بر این باعث ترشح مواد به نام اندورفین در مغز انسان می شود که خاصیت ضد درد طبیعی دارد.
-
ترکشن: کشش مکانیکی گردن می‌تواند به کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی کمک کند.
- سوزن خشک: در این روش با وارد کردن سوزن به نقاط ماشه ای، مسیر های انتقال درد به مغز مسدود می شود، در نتیجه پیام درد دیگر به مغز منتقل نمی شود و درد تسکین می یابد، به علاوه با افزایش خون رسانی در ناحیه باعث می شود، سرعت ترمیم و باز سازی دیسک گردن بیشتر شود.
- اولتراسوند تراپی: اولتراسوند تراپی اغلب برای تابش حرارت عمیق به ساختارهای نرم بافت های بدن استفاده می شود. گرم شدن تاندون ها، عضلات، رباط ها و دیسک، گردش خون را افزایش می دهد، که این فرایند به بهبود فتق دیسک گردن کمک می کند.
- لیزر درمانی: لیزر درمانی یک روش بدون عوارض درمان فتق دیسک گردن است. تجربه نشان داده است استفاده از لیزر کم توان می تواند به کاهش درد و درمان دیسک گردن کمک می کند.
- تکارتراپی: جدیدترین تکنولوژی در فیزیوتراپی است و نتایج بسیار مطلوبی در درمان فتق دیسک گردن دارد. در کلینیک فیزیوتراپی هروی از بهترین برند موجود در دنیا (Indiba) استفاده می شود.
جراحی
در صورت عدم پاسخ درمانی مناسب به روشهای ذکر شده و یا در مواردی که بیمار از نظر حرکتی دچار فلجی شده باشد از روش های جراحی استفاده میشود. جراحی به روش های مختلفی انجام میشود که عبارتند از
- فورامینوتومی : در روش فورامینوتومی Foraminotomy سوراخی (فورامن) که ریشه عصبی از آن خارج میشود و فشار به عصب به علت تنگی آن سوراخ ایجاد شده، گشاد میشود تا عصب آزاد تر شود
- دیسکتومی : دیسکتومی گردن (از جلو) شایع‌ترین روش جراحی برای درمان دیسک‌های آسیب دیده گردن است. هدف این روش کاهش فشار روی ریشه‌های عصبی یا بر روی نخاع با حذف تمام یا بخشی از دیسک آسیب دیده است.
- فیوژن مهره ها : فیوژن Fusion به معنی جوش دادن است. در فیوژن مهره ها ابتدا دیسک بین مهره ای خارج شده و سپس یک قطعه استخوان به جای آن گذاشته میشود تا بدین وسیله دو مهره مجاور به هم جوش بخورند. در این عمل مهره ها کمی بیشتر از هم فاصله میگیرند. این افزایش فاصله و حرکت نکردن مهره ها موجب میشود فشار کمتری به عصب وارد شود.
** پس از جراحی نیز فیزیوتراپی باید بطور منظم دنبال شود تا وضعیت گردن هرچه سریع تر به حالت طبیعی بازگردد و عوارض ناشی از جراحی به حداقل برسد.
ورزش
فعالیت‌های ملایم باعث تقویت عضلات و در نتیجه حفاظت از ستون فقرات میشوند. در نتیجه فشار وارد بر ستون فقرات کاهش پیدا میکند. این گونه فعالیت‌ها همچنین باعث افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات شده و خطر بروز مجدد فتق دیسک را کاهش می‌دهند.
فعالیت‌های ملایمی که به درمان فتق دیسک گردن کمک می‌کنند عبارتند از :
- یوگا
- شنا
- پیاده‌روی
- دوچرخه‌سواری
ورزش‌های فوق خصوصاً به هنگام خم شدن یا بلند کردن اشیاء بایستی به آرامی انجام شوند. انجام این فعالیت‌ها نباید باعث ایجاد درد بشود. در صورتی که انجام این تمارین برای بیمار دردناک شود، بایستی از ادامه انجام تمرین خودداری و با پزشک مشورت شود.
مقالات علمی فیزیوتراپی هروی
پیج اینستاگرام فیزیوتراپی هروی
کانال تلگرام فیزیوتراپی هروی