طب سوزنی بخشی از طب سنتی چینی است (TCM). منابع مختلف قدمت طب سوزنی رابین 1000 تا 3000 سال قبل از میلاد مسیح می دانند.

طب سوزنی چینی

طب سوزنی يا اکوپانکچر ( ACUPUNCTURE ) که به زبان چينی به آن ژن جيو (ZHEN JIU) گفته می شود روشی است که با فروکردن سوزن هاي بسيار نازک به نقاط خاصی از بدن باعث تسکين درد و يا درمان مشکل خاصی از بيمار می شود. براساس تئوري طب سوزنی، اين نقاط خاص بر روي مريدين هايی (MERIDIANS)  قرار دارند که يک نوع انرژي حياتی به نام “چی”  ( QI ) در آنها جريان دارند.

براساس طب سنتی چين، سلامت يک فرد وضعيتی است که به علت تعادل “يين” (YIN) و”يانگ” (YANG) در بدن برقرار شده است. با استفاده از طب سوزنی، جريان “چی”  ( QI ) و خون در بدن تنظيم شده و هر جايی از بدن که کمبودي از آنها وجود داشته باشد تقويت شده و هر جايی که زيادي آنها وجود داشته باشد کاهش می يابند. همچنين در جاهايی از بدن که جريان آزاد  “چی”  ( QI )  دچار رکود و انسداد شده باشد برطرف می گردد. طب سنتی چين به بدن انسان به عنوان يک کل نگاه می کند که چندين سيستم عملکردي در آن درگير هستند. چينی ها به اين سيستم ها اصطلاحاً “زانگ فو”  (ZANG FU) می گويند که زانگ به معناي اعضاي توپر بدن (مثل کبد و کليه ها)و فو به معناي اعضاي توخالی بدن (مثل معده و روده ها)می باشد. از نظر طب سنتی چين هنگامی بيماري ايجاد می شود که تعادل بين ئين، يانگ، چی و خون به هم خورده باشد. با اصلاح نمودن يک يا چند سيستم عملکردي از طريق استفاده از سوزن، فشار، حرارت و يا چيزهاي ديگر در نقاط خاص و حساسی از بدن که به آنها نقاط طب سوزنی گفته می شود تعادل از دست رفته دوباره به دست می آيد و بيماري درمان می شود.

طب سوزنی غربی

طب سوزنی در غرب همانند طب سوزنی سنتی چینی از نقاط مریدین استفاده می کند اما آن را با استدلال علمی غرب با توجه به آناتومی و فیزیولوژی عصبی بکار می برد.  به عبارتی در جوامع غربی طب سوزنی از جمله مفاهیم علوم اعصاب تعریف می شود . پزشکان غربی، طب سوزنی را روشی مفید و موثر برای تحریک اعصاب و بافت های همبند می دانند. پزشکان غربی معتقدند که این تحریکات، باعث افزایش مسکن های طبیعی بدن و بهتر شدن جریان خون می شود.درمانگران که طب سوزنی را در غرب ارائه می دهند، از هیچ روش سنتی چینی برای ارزیابی و تشخیص برای درمان بیماران خود استفاده نمی کنند. در عوض، هدف درمانگران بهبود زخم از طریق تحریک سیستم عصبی در سطح محلی، نخاعی و مغز است. از این رو، فیزیوتراپیست ها اغلب فرم های دیگر درمان مانند درمان دستی و برنامه تمرینات خانگی را همراه با طب سوزنی ارائه می کنند.

طب سوزنی و فیزیوتراپی

با عنايت به تاريخچه فيزيوتراپي و گسترش درمانهاي غير دارويي و غير تهاجمي در فيزيوتراپي و بدليل خصوصيات منحصر به فرد طب سوزني،اين حيطه به عنوان يکي از تخصصهاي فيزيوتراپي در نظر گرفته شده‌است .به صورتي که حتي يک انجمن بين المللي براي اکوپانچر فيزيوتراپي تاسيس شده است که به گسترش اين دانش در حيطه فيزيوتراپي پرداخته‌است. طب سوزني روشي بسيار ايمن با عوارض جانبي ناچيز است و اين مطلب ، مورد تفاهم و تأکيد همه مراجع علمي جهان امروز است

براي درمان از راه طب سوزني از مكانيسم طبيعي بدن استفاده مي‌شود . از اين رو بسته به سيستم دفاعي افراد، تاثير طب سوزني در درمان برخي از افراد بسيار بالا و در درمان برخي ديگر متوسط است.

طب سوزني اثر داروها را براي بيماري‌هاي مختلف به ميزان قابل توجهي افزايش مي‌دهد. لذا اين طب يا خود به طور مستقل خاصيت درماني دارد يا در صورت عدم درمان برخي از بيماريها كه ناشي از مكانيسم خاص بدن افراد است، همراه با طب سوزني اثر داروها را افزايش مي‌دهد.

طب سوزنی یک روش است که در حال حاضر در طب غربی برای درمان درد استفاده می شود و یکی از مهارت هایی است که در فیزیوتراپی به عنوان بخشی از یک روش یکپارچه برای درمان درد و التهاب به کار گرفته می شود. فیزیوتراپیست ها تقریبا 40 سال از طب سوزنی استفاده کرده اند و بزرگترین ارائه دهنده طب سوزنی در سیستم سلامت ملی NHS هستند. فیزیوتراپیست ها درمان های خود را بر اساس تحقیقات علمی و شواهد بالینی انجام می دهند.

طب سوزنی متعارف

طب سوزنی متعارف شامل استفاده از سوزن‌های نخی شکل، فولادی، یک بار مصرف و در اندازه‌های مختلف است که در قسمت های مختلف بدن قرار می گیرند و پوست را در نقطه طب سوزنی متورم می کند. فیزیوتراپیست مکان های این نقاط را براساس نوع بیماری و اختلالات تعیین می کند. واکنش افراد به وارد کردن سوزن یکسان نیست. اکثر بیماران درد اندکی حس می‌کنند در حالی که گروهی دیگر هیچ دردی حس نمی‌کنند. بیمار پس از وارد شدن سوزن و قرار گرفتن در عمقی مناسب از پوست دیگر دردی حس نمی‌کند. میزان کبودی و تحریکات پوستی به مراتب از سوزن‌های توخالی که برای تزریق یا گرفتن نمونه خون استفاده می‌شوند کمتر است. از آنجایی که سوزن‌ها یک بار مصرف هستند احتمال انتقال بیماری‌های عفونی از طریق سوزن وجود ندارد.

الکتروآکوپانکچر

الکتروآکوپانکچر یکی از متدهای نوین درمانی در فیزیوتراپی است که برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ توسط متخصصان فرانسوی بمنظور تسکین و کاهش درد مورد استفاده قرار گرفت.

این روش عبارت است از اعمال جریان الکتریکی از طریق سوزن روی نقاط ماشه ای در عضلات و نقاط آکوپانکچر و نشان داده شده است که در مقایسه با شیوه دستی آکوپانکچر در کاهش درد موثرتر است. همچنین تحریک حاصله شدیدتر و دلپذیرتر می باشد. در این روش درمانی سوزن های طب سوزنی در نقاط مورد نظر قرار داده می شوند و سپس الکترودهای دستگاه الکترواکوپانکچر به این سوزن ها متصل می شوند. به طور معمول مدت زمان هر جلسه درمانی حدود ۲۰ دقیقه می باشد. الکتروآکوپانکچر سبب آزاد شدن گره های عضلانی و تحریک گیرنده های عصبی شده و به افزایش تولید و ترشح هورمون های ضد درد طبیعی در بدن مانند اندروفین و انکفالین کمک می کند.

الکتروآکوپانکچر با فرکانس پایین موجب آزاد سازی بتا اندورفین­ ها در ساقه ­ی مغز و مت­انکفالین­ ها در سطح نخاع شده و تحریک با فرکانس بالا نیز موجب آزاد سازی دینورفین­ ها در سطح نخاع می شود. این روش درمانی که امروزه در فیزیوتراپی کاربرد وسیعی دارد می تواند در تسکین درد اندام های مختلف همچون کمر و گردن، مفاصل و استخوان‌ها موثر باشد.

فواید طب سوزنی

• بی خطر است.
• عوارض جانبی ندارد.
• موثر و مفید است.
• در درمان درد و کنترل آن بسیار اثر بخش است.
• جایگزین مناسبی برای دارو های شیمیایی است .
• امکان درد های عضلانی و درد های ستون فقرات با طب سوزنی وجود دارد .
• امکان درمان بیماری های روحی روانی و افسردگی و بی خوابی را دارد .
• در زیبا سازی و جوانسازی پوست موثر است.

عوارض طب سوزنی

* در صورتی که سوزن ها ستریل نباشد و محل درمان ضد عفونی نشود دچار عفونت شده و عوارض بدی بدنبال دارد. اگر سوزن درمانی زیر نظر یک متخصص صورت نگیرد خطرات زیادی به دنبال دارد و باعث آسیب در اندام می شود و توصیه می شود از سوزن های یکبار مصرف استفاده شود .

* تحریک الکتریکی از طریق سوزن در افرادی که  دارای دستگاه پیس میکر (ضربان ساز قلب) هستند و یا افرادی که در بدنشان دستگاه های الکتریکی دارند، ممکن است موجب بروز مشکلاتی گردد.

* در صورتی که فرد از داروی رقیق کننده خون استفاده می کند با احتیاط بیشتری باید از الکتروآکوپانکچر استفاده کرد. همچنین ممکن است در محل فرو رفتن سوزن کبودی، درد و خونریزی به وجود آید .

*خانم های باردار باید قبل از انجام طب سوزنی با پزشک معالج خود صحبت کنند .

بیماریهای قابل درمان با طب سوزنی

فهرست بیماری هایی که طب سوزنی در درمان آن موثر است یک فهرست طولانیست. از طرفی میزان تاثیرگزاری طب سوزنی در بیماری های مختلف و در بیماران مختلف متفاوت است . در بعضی بیماران علایم به طور کامل بهبود می یابد و در بعضی دیگر نیاز به مصرف دارو کاهش می یابد .

• اختلالات روانی
• اختلالات مغز و اعصاب: سندروم تونل کارپال- نوروپاتی دیابتی- سندروم پای بی قرار…
• انواع فلج : فلج بلز-فلج مغزی- فلج ناشی از سکته مغزی
• بیماری ها و دردهای عضلانی و مفصلی: شانه یخ زده- آرنج تنیس بازان- – دیسک کمر- اسپاسم عضلانی-کمر درد – آرتروز- زانو درد …
• بیماری های تنفسی و آلرژی ها : اگزما- آلرژی …
• بیماری های روماتیسمی: آرتریت روماتوئید- فیرومیالژی…
• سردردها و میگرن
• بیماری های گوارشی
• پوست و زیبایی
• چاقی و لاغری
• زنان و باروری
• سایر بیماری ها : وزوز گوش – واریس- ترک سیگار …